Geosiyasi dəyişikliklərin turbulentliyi| Enerji böhranının dərinləşir, müharibənin vaxtı uzanır

Problem ondadır ki, münaqişə təkcə Rusiya və Ukrayna ilə məhdudlaşmır, bu, NATO-nun hərbi-siyasi bloku ilə Rusiya arasındakı ziddiyyətlərin nəticəsidir. Təsir dairələrinin genişləndirilməsi mübarizəsi ilə davam edən fəal beynəlxalq yenidənqurmalar baş verir. Və bəzi analitiklər, hətta bu vəziyyəti iki əks blok arasında qarşıdurmanın olduğu Soyuq Müharibənin reallıqları ilə müqayisə edirlər. Bir tərəfdə Qərbin hərbi-siyasi bloku və ona qonşu dövlətlər, digər tərəfdən isə Rusiya, Çin və onlara dəstək verən dövlətlər nəzərdə tutulur. Mövcud geosiyasi dəyişikliklər də birqütblü dünya nizamından çoxqütblü dünya nizamına keçid kontekstində qiymətləndirilir.

Hərbi əməliyyatlarla yanaşı, iqtisadi qarşıdurma da var. Moskvanı Qərb maliyyə bazarlarından və texnologiyalarından kəsmək məqsədilə Rusiyaya qarşı sərt sanksiyalar tətbiq edilib. Lakin Rusiya Avropanı xammalla, xüsusən də enerji daşıyıcıları ilə təmin edən əsas ölkələrdən biri olduğundan, bu tədarüklərin azalması və kəsilməsi ciddi böhrana səbəb olub. Birincisi, təchizat zəncirləri dəyişir. Rusiya öz tədarükünü Asiya ölkələrinə, xüsusən də Çin, Hindistana edir, Avropa ölkələri isə Rusiya xammalına, xüsusən də qaz və neftə alternativ tapmağa çalışır.

Müvafiq olaraq, enerji böhranının dərinləşməsi daha qabarıq şəkildə özünü büruzə verir, bunun nəticəsində neft və qazın qiyməti kəskin şəkildə artıb. Avropa ölkələrinin iqtisadiyyatı ciddi çətinliklərlə üzləşib. Enerji qiymətləri və təchizat məhdudiyyətləri səbəbindən Aİ iqtisadiyyatı üçün hərəkətverici qüvvə olan və Rusiya qazının tədarükündən çox asılı olan Almaniya iqtisadiyyatının perspektivləri xüsusilə qaranlıqdır. Buna ərzaq böhranı da əlavə olundu, çünki Rusiya və Ukrayna dünya ərzaq təchizatı bazarında, xüsusən də taxıl bazarında əsas yer tutur.

Rekord inflyasiya öz növbəsində insanların həyat səviyyəsinə ciddi təsir göstərir. Avronun dollara nisbətdə məzənnəsi son 20 ildə rekord aşağı səviyyəyə düşüb və avro zonasında tənəzzül riskinin ən yüksək olduğu təxmin edilir. Ona görə də bu halda Avropa ölkələrində ictimai narazılıq artır. Böyük şəhərlərdə mütəmadi olaraq etiraz aksiyaları keçirilir, işçilər maaşlarının artırılmasını tələb edirlər. Və bunun fonunda Böyük Britaniya və İtaliya kimi Avropanın böyük iqtisadiyyatına malik ölkələrin hökumətlərinin istefa verməsi təsadüfi deyil.

Digər Avropa ölkələrində də, xüsusilə enerji böhranının dərinləşəcəyi qışda oxşar perspektivlərin gözləntiləri var. Digər tərəfdən, sanksiyalara görə Rusiya ciddi iqtisadi problemlərlə üzləşib. Bir sıra inkişaf etməkdə olan ölkələr isə xarici borclarına xidmət göstərməklə bağlı problemlər yaşayır və defolt ərəfəsindədirlər.