“Pulu alıb gediblər, nə film var, nə də özləri” – Professordan SENSASİON MÜSAHİBƏ
Son günlər ayrı-ayrı media platformalarında vaxtı ilə ölkə Prezidenti tərəfindən teleseriallar çəkilməsi məqsədilə özəl telekanallara ayrılan vəsaitin taleyi və onun bəzi vəzifəli şəxslər tərəfindən mənimsənilməsi barədə yazılar getməkdədir. Bu yazılarda həqiqət də, həqiqət olmayan məqamlar da var. Bəziləri yetərincə məlumatları olmadığından, bəziləri də bilərəkdən məqsədli şəkildə baş verənləri təhrif edirlər. Bu nüansları nəzərə alaraq məsələ ilə bağlı Milli Televiziya və Radio Şurası sədrinin sabiq müavini, tarix elmləri doktoru, professor, əməkdar jurnalist Qafar Cəbiyev KONKRET.az-a müsahibə verib.
Həmin müsahibəni oxuculara təqdim edirik:
– Qafar müəllim, bir müddət Milli Televiziya və Radio Şurası sədrinin müavini işləmisiniz. Və əlbəttə son günləri teleseriallara ayrılan vəsaitlərin mənimsənilməsi ilə bağlı gedən söz-söhbətləri siz daha yaxşı bilərsiniz. Əslində acı reallıq nədən ibarətdir?
– Əvvəla qeyd edim ki, ölkə Prezidenti tərəfindən teleseriallar çəkilməsi məqsədilə özəl telekanallara nəzərdə tutulan vəsait Mədəniyyət Nazirliyinə deyil, Milli Televiziya və Radio Şurasına ayrılıb. İkincisi, dərc olunan yazılarda və açıqlamalarda yalnız 6 milyon manatdan söhbət gedir. Əslində isə bu rəqəm 11 milyon manat təşkil edir. Yəni cənab Prezident tərəfindən milli teleseriallar çəkilişi məqsədilə Milli Televiziya və Radio Şurasına 2011-ci ildə 5 milyon, 2013-cü ildə isə 6 milyon manat vəsait ayrılıb.
Xüsusi vurğu ilə deməliyəm ki, cənab Prezidentin bu sərəncamları o zaman üçün tam vaxtında və son dərəcə mühüm hədəflərə yönəlik bir qərar idi. Təsəvvür edin, XXI əsrin ilk onilliyində xarici teleseriallar Azərbaycan efirini demək olar ki, tam olaraq zəbt etmişdi. Hansı ki, həmin teleseriallarda təbliğ və təlqin olunan həyat tərzi Azərbaycan cəmiyyəti və Azərbaycan dəyərləri ilə əsla uzlaşmırdı. Bu isə cəmiyyətdə əxlaqi və milli mənəvi dəyərlərin aşınmasına, Azərbaycanın ailə institutu ənənələrinə yad olan mənfi tendensiyaların yayılmasına rəvac vermək demək idi. Beləliklə, bu sahəyə dövlət dəstəyində məqsəd Azərbaycan cəmiyyətinin bu günündən, müsbət nümunələrlə dolu olan zəngin tarixi keçmişindən və milli ənənələrimizdən bəhs edən yeni-yeni teleseriallar çəkilişi idi.
Ədalət naminə deməliyəm ki, ölkə Prezidenti tərəfindən ayrılmış 11 milyon vəsait Teleradio Şurası tərəfindən özəl telekanallar (ANS, Lider, ATV, Xəzər, SPACE və ARB) arasında demək olar ki, bərabər şəkildə bölünərək onların hesabına köçürüldü.
– Bəs onda yeyinti necə baş verə bilərdi?
– Həmin vəsaitin mənimsənilməsi istiqamətində oyunlar məhz o mərhələdən sonra başlanıldı. Gəlin, baxaq görək telekanallara ayrılan həmin vəsaitləri kimlər və hansı yolla qamarlayıb. Yeri gəlmişkən, diqqətli oxuculara onu da xatırlatmaq istərdim ki, mənim bu barədə əvvəllər də mətbuatda yazılarım gedib, ölkənin rəsmi dövlət orqanlarına təkrar-təkrar müraciəğtlərim olub. Məsələn 15 may 2020-ci il tarixdə “KONKRET.az” saytında dərc olunmuş “Əli Həsənov MTRŞ-nin fəaliyyətini niyə iflic etdi?” adlı yazımın yarımbaşlıqlarından biri “Ölkə Prezidentinin teleseriallar çəkilişinə ayırdığı milyonların taleyi necə olbu?” adlanırdı. Həmin yazıda yer alan iki faktı təkrarən oxuculara təqdim etmək istəyirəm:
Birinci fakt ondan ibarətdir ki, o zaman teleseriallar çəkilişi məqsədilə ATV-yə ayrılan pulların demək olar ki, hamısı birbaşa Əli Həsənovun tapşırığı ilə onun oğlu Şamxal Həsənlinin rəhbəri olduğu prodakşına ötürüldü. O da guya Cəfər Cabbarlının “Aydın” pyesi əsasında eyni adlı teleserial çəkməli idi. Amma həmin teleserialı bu günədək efirdə görən olmadı. MTRŞ sədri Nuşirəvan Məhərrəmli isə bircə dəfə də olsun bu məsələni dilə gətirmədi.
Eşitdiyimə görə, o zaman ayrılan pulların xərcləndiyi, lakin “Aydın” filminin ərsəyə gəlməməsi ilə bağlı ATV-nin rəhbəri Vüqar Qaradağlı ilə Əli Həsənov və onun həyat yoldaşı Sona Vəliyeva arasında çox ciddi narazılıq yaranıb. Yəni müqavilə müddəti başa çatdıqdan sonra V.Qaradağlının Şamxal Həsənlidən filmi istəməsi Ə.Həsənov və S.Vəliyevanın xətrinə dəyib. Məhz bu əhvalatdan sonra Əli Həsənov bütün vasitə və imkanlarından istifadə edərək ATV rəhbərini gözdən salmaq və ona qarşı inamsızlıq mühiti yaratmaq planlarını reallaşdırdı. Beləliklə də, Ə.Həsənov necə deyərlər “bir gülləyə iki dovşan” vurmuş oldu.
Birincisi, V.Qaradağlının kanal rəhbərliyindən getməsinə nail oldu. İkincisi, o dönəmdə ölkənin ən baxımlı kanalı olan ATV-yə gələn reklam gəlirlərinin bütünlüklə oğlu Şamxal Həsənlinin rəhbəri olduğu “Xəzər” TV-yə yönləndilməsinə nail oldu. Nəticədə, “Xəzər” TV-yə o qədər reklam sifarişi daxil olurdu ki, onu heç cür efir səbətinə yerləşdirə bilmirdilər. Bu səbəbdən də, davamlı olaraq reklam haqqında qanunun tələblərini pozurdular. Təsəvvür edin, həmin dönəmdə “Xəzər” TV-in efirində gün ərzində bəzən 25-30 dəfə reklam və teleticarətlə bağlı qanunvericiliyin tələbləri kobud şəkildə pozulurdu.
İkinci fakta nəzər salaq: “Xəzər” TV-yə ayrılan vəsait hesabına isə “Əli və Nino” serialı çəkilməsi məqsədilə “Trem” prodakşınla müqavilə bağlanılıb. Baxmayaraq ki, o dönəmdə artıq Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə “Əli və Nino” filminin çəkilişi gedirdi. Mən bu məsələ ilə bağlı Şura sədri Nuşirəvan Məhərrəmli ilə söhbət edərək dedim ki, bəlkə “Xəzər” TV ilə “Trem” prodakşının müqaviləsinə yenidən baxaq. Axı, eyni əsər əsasında paralel olaraq iki film çəkilməsinə nə lüzum?! N.Məhərrəmli isə, – “bunun nə ziyanı var, qoy, iki film olsun”, – dedi. Müddət başa çatdı, amma “Trem” prodakşının filmi üzə çıxmadı. Bu haqda N.Məhərrəmlinin tapşırığı əsasında Şura sədrinin müavini olaraq mən “Xəzər” TV-nin o zamankı rəhbəri Hüseyn Dinləməzlə telefon əlaqəsi yaradaraq filmin çəkilişi vəziyyəti ilə maraqlandım. O, da dedi ki, pulu alıb gediblər, nə film var, nə də özləri. Belə olanda mən bir qədər sərt tonda sual etdim ki, “Bəs belə bir qeyri-ciddi hüquqi şəxslə müqavilə bağlayanda gözünüz, ağlınız harada idi?”
H.Dinləməzin mənə cavabı da kifayət qədər sərt və gözlənilməz oldu. Dedi ki, abi o adamları mən heç tanımırdım da, onları mənə siz yön gördünüz. Onun bu cavabı mənə bərk dəydi. Ona görə də, səsimin tonunu bir qədər də qaldıraraq “Hüseyn bəy, Siz nə haqla mənimlə belə danışırsınız? İndiyədək mənim səninlə ya və şirkətinizlə hər hansı bir formada danışığım, yaxud da sizlərə xahiş və ya tapşırığım olub?!”
O, səsinin tonunu lap aşağı salaraq “abi mən siz deyəndə Şuranı nəzərdə tuturam. Bəli, mənə şəxsən sədriniz N.Məhərrəmli Ə.Həsənovun adından dedi ki, pulu məhz “Trem” prodakşına verin, onlar “Əli və Nino” serialı çəkəcək”.
Mən “Xəzər” TV rəhbərliyi ilə olan bu danışığımı dərhal və olduğu kimi Şura sədri N.Məhərrəmliyə çatdırdım. O, qıpqırmızı qızararaq “gərək sən onunla o tonda danışmayaydın”, – dedi və bir daha həmin pullar üçün heç kəsdən hesabat tələb olunmadı. Beləliklə, ölkə Prezidentinin teleseriallar çəkilişi üçün ayırmış olduğu pullar beləcə “xərcləndi”. Amma Azərbaycan tamaşaçısı o filmləri görmədi.
– Qafar müəllim, bu qədər özbaşınalıq necə baş verirdi? Şamxal Həsənov belə maxinasiyaları həyata keçirməkdən niyə çəkinmirdi? Axı nə baş verirdi ki, talama hədsiz səviyyədə olurdu?
– Bilirsiniz, bu barədə artıq çox deyilib. Yenə əlavə etmək istəyirəm. “Xəzər” TV-nin, eyni zamanda həm də “Dalğa” TV-nin, “Xəzər” və “Araz” radiolarının rəhbəri olan Şamxal Həsənli ölkə Prezidentinin köməkçisi olan atasına və Teleradio Şurasının sədr müavini olan anasına arxalanaraq, MTRŞ-dən gələn tövsiyə, tapşırıq və iradlara əsla məhəl qoymurdu. Hətta Teleradio Şurasının sədri N.Məhərrəmli efirdə baş verən qanun pozuntuları ilə bağlı nəinki Şamxala, heç onun işçilərinə belə irad tutmağa cəsarət etmirdi.
Ədalət naminə onu da deməliyəm ki, “Xəzər” TV-nin efirində yol verilən çox ciddi qanun pozuntuları ilə bağlı Şura sədri N.Məhərrəmli tərəfindən şəxsən Əli Həsənova dəfələrlə giley-güzar edildiyinin özüm şahidi olmuşam. Ə.Həsənov da hər dəfə cavabında, – “niyə qoymursunuz ki, telekanallar pul qazansın”, – deyirdi.
Cənab Ə.Həsənov, əgər belədirsə, onda niyə digər telekanalların reklam fəaliyyətinin az qala mikroskop altında izlənilməsini və ən kiçik xətalara görə ayrı-ayrı yayımçıların cəzalandırılmasını tələb edirdiniz?! İş o yerə çatmışdı ki, Şuranın monitorinq şöbəsinin əməkdaşları “Xəzər” TV-nin monitorinqini aparmaqdan imtina edirdilər. Düz də edirdilər! Nəticəsi olmayan monitorinqlərə vaxt itirməyə dəyərdimi?! Vəziyyət bu cür davam etdikcə digər telekanalların nümayəndələri də çox haqlı olaraq etiraz səslərini daha açıq şəkildə büruzə verirdilər.
– Siz ATV və Xəzər TV-nin timsalında ölkə Prezidenti tərəfindən milli telreseriallar çəkilişi məqsədilə ayrılmış milyonların hansı yolla və kimlər tərəfindən mənimsənildiyinə dair konkret faktlardan danışdınız. Bəs digər kanallarda olan pulların taleyi necə oldu?
