Superkütləli qara dəliyin uğultusu qeydə alınıb
Süd Yolu qalaktikasının mərkəzində Günəşin kütləsindən dörd milyon dəfə böyük olan “Oxatan A*” adlı superkütləli qara dəlik yerləşir və bəzi astronomlar sakitliyinə görə onu yumşaq nəhəng göy cismi adlandırırlar, amma bir gün o, ifrat dərəcədə fəallaşa bilər.
Tacxeber.com “Reuters” agentliyinə istinadən xəbər verir ki, tədqiqatçıların sözlərinə görə, onlar real vaxt rejimində başqa bir qalaktikanın mərkəzində superkütləli qara dəliyin sükunət vəziyyətindən oyanması və yaxınlıqdakı materialla birlikdə dolanmağa başlaması nəticəsində yaranan dramatik parlaqlıq müşahidə ediblər. Bu zaman qara dəliyin uğultusu da qeydə alınıb.
Yerdən təxminən 360 milyon işıq ili uzaqlıqda – Qız bürcündə yerləşən SDSS1335+0728 adlı qalaktikanın nüvəsində baş verən hadisələri izləmək üçün Yer əsaslı və orbitə çıxan teleskoplardan istifadə edilib. İşıq ili işığın bir ildə qət etdiyi məsafədir (9,5 trilyon kilometr).
Qara dəliklər qeyri-adi dərəcədə sıx cisimlərdir və onların cazibə qüvvəsi o qədər güclüdür ki, hətta işıq belə bu nəhənglərin cazibəsindən yayına bilmir. Onların ölçüləri tək bir ulduza ekvivalent kütlədən tutmuş bir çox qalaktikaların mərkəzində mövcud olan begemotlara qədər göy cisimlərindən milyonlarla və hətta milyardlarla dəfə daha böyükdür. “Galaxy SDSS1335+0728”in superkütləli qara dəliyinin kütləsi Günəşin kütləsindən təxminən bir milyon dəfə böyükdür.
Superkütləli qara dəliyin ətrafındakı mühit qeyri-adi dərəcədə “qorxunc” ola bilər, çünki o, ulduzları parçalayır və cazibə qüvvəsi daxilində hər hansı digər materialı udur. Tədqiqatçılar SDSS1335+0728 superkütləli qara dəliyinin ətrafında diffuziya materialından fırlanan diskin əmələ gəldiyini və maddənin bir hissəsinin tükəndiyini bildiriblər. Bu, toplanma diski adlanır və çox yüksək temperaturda enerji yayır, bəzən isə bütün qalaktikanı üstələyir.
Qalaktikanın mərkəzində fövqəlkütləli qara dəlikdən güc alan belə parlaq və yığcam bölgəyə “aktiv qalaktik nüvə” deyilir. Almaniyadakı Avropa Cənub Rəsədxanasından astrofizik Paula Sançez Saezin sözlərinə görə, bu nüvələr radiodan qamma şüalarına qədər müxtəlif uzunluqda dalğalarda böyük miqdarda enerji yayması ilə xarakterizə olunur. O əlavə edib ki, bu cür nüvələr kainatın ən parlaq obyektlərindən biri hesab olunur. Fəal qalaktika nüvələrinin tədqiqi qalaktikaların təkamülünü və superkütləli qara dəliklərin fizikasını anlamaq üçün çox vacibdir.
