Trampın nə etdiyini çox qısaca izah.

Mən Trampın nə etdiyini çox qısaca belə başa düşürəm:

 

SSRİ-nin dağılmasından sonra aparılan qloballaşma siyasəti ABŞ üçün əks nəticələr verdi.

İqtisadi mənada Çinin yüksəlişi oldu, bütün sahələrdə, o cümlədən texnoloji sahədə də. Həm də Çin bu yüksəlişindən dünyada siyasi nüfuzuni yaymaq üçün, ABŞ-a alternativ olmaq istiqamətində də fəaliyyətə başladı.

Siyasi mənada da demokratiyanın coğrafi genişlənməsi deyil, artıq xeyıi müddətdir ki, geriləməsi baş verir. Venesueladan tutmuş Gürcüstana kimi ölkələr demokratiyaya deyil, avtoritarizmə çevrilir, özü də xalqların istəyinin və hətta kütləvi etirazlarının əksinə olaraq.

Ona görə də ABŞ bu trendi dəyişdirmək üçün sərt və gözlənilməz addımlara gedir.

Daxildə, demokratiyanın dünyada coğrafi genişlənməsi üçün nəzərdə tutulan Amerikanın səsi, Azadlıq radiosu, USAİD-filan kimi qurumlardan imtina edilir. Hərçənd mən guman etmirəm ki, bu təşkilatların proseslərə təsiri düzgün hesablanıb. Mən hesab edirəm ki, onların fəaliyyəti kifayət qədər effektiv olub, amma demokratik geriləməni şərtləndirən daha güclü səbəblər və şərtlər var. Yəni prosesin neqativliyinin bu təşkilatların effektivliyi ilə qəti əlaqəsi yoxdur.

İqtisadiyyatda isə tutaq ki, Çinin iqtisadi ekspansiyasının qarşısını almaq üçün tariflər tətbiq edilir. İqtisadiyyat daxili və xarici bazardan ibarətdir. Əhalisinin çox olmasına baxmayaraq, Çinin daxili bazarı, yəni alıcılıq qabiliyyəti ABŞ-ınkından kiçikdir, həmçinin Çinin bazarı Avropa Birliyinin də məcmu bazarından balacadır. Ona görə də Çinin hakim partiyasının son qurultayında daxili bazarın gücləndirilməsi əsas qərarlardan oldu. Hazırkı vəziyyətdə isə Çinin gücü xarici bazarda, yəni ixracatdadır. İxracatı üçün isə, yəni Çin malları üçün, ABŞ əsas bazardır. Yəni bu qərar Çinə böyük zərbədir.

Bu qərarın ABŞ-a da ziyanı olacaq. Amma ABŞ düşünür ki, tariflərin yüksək olması, bu bazarın alıcılıq gücü vazkeçilməz olduğundan istehsalçıları gəlib zavod-fabriklərinin hamısını elə ABŞ-da tikməyə vadar edəcək.