Donuz-insan embrionu tədqiqatları davam edir – Transplantasiya üçün insan orqanlarının sonsuz ehtiyatı təmin ediləcək
Donuz ürəyi bir insana köçürülə bilər, lakin yeni orqanı orqanizmə qəbul etdirməyin öhdəsindən gəlmək asan deyil. Heyvanların daxilində insan orqanlarını böyütməklə bu problemi həll etmək olar.
Tacxeber.com gazeta.ru-ya istinadən yazır ki, çin alimləri “insanlaşmış” böyrəkləri olan kimerik donuz embrionu yaratmaqla bu ideyanın potensial həyat qabiliyyətini sübut ediblər.
Onlar necə uğur qazandı və həkimlərin bu cür orqanları insanlara nə qədər tez köçürə biləcəklər?
Transplantasiya üçün toxuma haradan ala bilərəm?
Cərrahlar çoxdan insan orqanlarını köçürməyi öyrəniblər. Bunun üçün sağlam insandan donor materialı tələb olunur. Bəzi orqanlar, məsələn, bir böyrək, xəstəyə verilə bilər və xəstə yaşayacaq, ancaq donor ürəyi yalnız ölən şəxsdən əldə edilə bilər. Ona görə də insanlardan gələn donor materialı həmişə az olur və onun tədarükünü çox artırmaq mümkün deyil.
Bunun iki alternativi var. Bəzi heyvanların toxumaları insan bədənində kök sala bilər, məsələn, donuz biomaterialından insanlar üçün ürək qapağı hazırlana bilər.
İki il öncə amerikalı həkimlər bütöv bir donuz ürəyini insana köçürə bildilər və əməliyyat ilk baxışdan uğurla keçdi. Bir neçə ay sonra xəstə öldü, lakin araşdırmanın göstərdiyi kimi toxuma rədd edilməsindən deyil.
Bundan əlavə, hüceyrələrlə işləməyi bacaran 3D printerdən istifadə etməklə canlı toxuma təbəqə-lay çap edilə bilər. Həkimlər neyronlar kimi bədənin nisbətən sadə “hissələrini” necə yaratmağı bacarırlar, lakin onlar hələ də işləyən qaraciyər və ya ağciyərləri çap edə biləcəkləri imkanından çox uzaqdırlar.
İdeal həll yolu heyvanların insan orqanlarının olması olardı. İlk baxışdan bu, qeyri-mümkün görünür. Orqanizmdə hər hansı bir orqan genetik proqrama uyğun inkişaf edir və əgər heyvanın hüceyrələrində insan DNT-si varsa, deməli, o, insandır.
Bununla belə, canlı təbiətdə çoxlu kimeralar – genetik cəhətdən bir-birindən fərqli hüceyrələrdən toxumaları olan orqanizmlər var. Kimeralar da növlərarası ola bilər, ona görə də hipotetik olaraq başqa heyvanda insan toxumasını yetişdirmək mümkündür.
Donuz bədənində insan böyrəkləri
Quançaudakı Biotibb və Sağlamlıq İnstitutunun mütəxəssisləri insan və donuz hüceyrələrinin birləşməsindən ibarət kimerik embrionları əldə edə biliblər. Böyrəklər embrionda “insanınkılaşıb”. Tapşırıq çətin idi, çünki insan və donuz hüceyrələri inkişaf etmək üçün fərqli şərtlər tələb edirdi.
Əvvəlcə bioloqlar embrionun genomunu redaktə ediblər və öz böyrəklərinin inkişafının qarşısını almaq üçün daxildəki iki genin fəliyyətini durdurublar.
Tədqiqatın müəllifləri daha sonra insan kök hüceyrələrini embrion hüceyrəyə bənzər hüceyrələrə çevirərək blastosist mərhələsində (dölün inkişafının ilkin mərhələsi) onları donuz embrionuna implantasiya ediblər. Bu mərhələdə embrionlar hələ uşaqlığın divarına yapışmamış yuvarlaqlaşdırılmış hüceyrələr toplusuna bənzəyirlər. Yaranan embrionları surroqat donuz analarına implantasiya etməzdən əvvəl onlar bir müddət həm insan, həm də donuz hüceyrələri üçün uyğun olan xüsusi qidalı mühitdə yetişdiriblər.
Ümumilikdə 1820 embrion 13 surroqat donuz anasına köçürülüb. 25-28 gündən sonra hamiləliyə son qoyulub və əmələ gələn embrionlar analiz üçün götürüdüb. Müəlliflər beş kimerik orqanizmdə hamiləliyin bu mərhələsi üçün normal quruluşa malik böyrəklər tapıblar. Onlar sonradan sidik kanalına çevriləcək borular və hüceyrə primordiyaları əmələ gətiriblər. Bu böyrəklər 50-60% insan hüceyrələri idi.
Donuz bədənində insan böyrəkləri
Quançaudakı Biotibb və Sağlamlıq İnstitutunun mütəxəssisləri insan və donuz hüceyrələrinin birləşməsindən ibarət kimerik embrionları əldə edə biliblər. Böyrəklər embrionda “insanınkılaşıb”. Tapşırıq çətin idi, çünki insan və donuz hüceyrələri inkişaf etmək üçün fərqli şərtlər tələb edirdi.
Əvvəlcə bioloqlar embrionun genomunu redaktə ediblər və öz böyrəklərinin inkişafının qarşısını almaq üçün daxildəki iki genin fəliyyətini durdurublar.
Tədqiqatın müəllifləri daha sonra insan kök hüceyrələrini embrion hüceyrəyə bənzər hüceyrələrə çevirərək blastosist mərhələsində (dölün inkişafının ilkin mərhələsi) onları donuz embrionuna implantasiya ediblər. Bu mərhələdə embrionlar hələ uşaqlığın divarına yapışmamış yuvarlaqlaşdırılmış hüceyrələr toplusuna bənzəyirlər. Yaranan embrionları surroqat donuz analarına implantasiya etməzdən əvvəl onlar bir müddət həm insan, həm də donuz hüceyrələri üçün uyğun olan xüsusi qidalı mühitdə yetişdiriblər.
Ümumilikdə 1820 embrion 13 surroqat donuz anasına köçürülüb. 25-28 gündən sonra hamiləliyə son qoyulub və əmələ gələn embrionlar analiz üçün götürüdüb. Müəlliflər beş kimerik orqanizmdə hamiləliyin bu mərhələsi üçün normal quruluşa malik böyrəklər tapıblar. Onlar sonradan sidik kanalına çevriləcək borular və hüceyrə primordiyaları əmələ gətiriblər. Bu böyrəklər 50-60% insan hüceyrələri idi.
Niyə bütün donuzlarda böyrək uğurlu olmadı?
