Afaq Bəşirqızı: “Elə Xalq artistləri var ki, onların səhnədə olduqlarına görə utanıram” – MÜSAHİBƏ
O, Azərbaycanın mahir teatr və kino aktrisasıdır. Rol aldığı obrazları ilə tamaşaçıların ürəyini fəth edib. Demək olar ki, lentə alındığı bir sıra ekran əsərlərində canlandırdığı obraz və davranışları bu gün dillər əzbərinə çevrilib. Azərbaycanın böyük aktyoru Bəşir Səfəroğlunun ailəsində dünyaya göz açması isə Afaq Bəşirqızının həm peşəkar aktrisaya çevrilməsində, həm də ürəkləri daha da fəth etməsində böyük rol oynayıb. A.Bəşirqızı 1955-ci il avqustun 15-də anadan olub. Bu gün onun 67 yaşı tamam olur.
Xalq artisti Afaq Bəşirqızının “Report”a müsahibəsini təqdim edirik:
– Bu gün Afaq Bəşirqızı özünü neçə yaşında hiss edir?
– İnsan yaşa dolduqca gəncliyin həsrətini çəkir. Gənc yaşlarında olmağı arzu edir. Amma reallıq odur ki, zaman axıb gedir. Ondan sonrakı isə sadəcə arzulardır. Mən özümü elə bugünkü yaşımda hiss edirəm.
– İndiyədək oynadığınız, ancaq çətinliklə qəbul etdiyiniz rol təklifi olub?
– Gənc olarkən teatrda belə bir qanun var idi ki, aktyor ona təklif edilən roldan imtina edə bilməzdi. Aktyor mütləq rejissorun ona verdiyi rolu oynamalı idi. Amma bəli, çox olmasa da, bir-iki dəfə belə rolum olub. Ona görə çətinliklə olub ki, rol ilə tanış olmamışam, amma oynamışam. Demirəm, yaratmışam, sadəcə oynamışam. Yaradıcılıqda belə şeylər həmişə olur. Doğrusu, o tamaşanın adı da qalmadı, heç tarixə də düşmədi. İndi həmin rollarımın adını çəkə bilmərəm. Çünki rejissorları sağdır. Bu, onlara hörmətsizlik ola bilər.
– Afaq Bəşirqızı oynadığı hansı rolda özünü görür?
– Oynadığım heç bir rolda özümü görməmişəm, həmin rolları sadəcə özümünkü etmişəm. Oynadığım rollar sadəcə mənim tipajlarım, müşahidələrim və uydurmalarımdır.
– Afaq xanım, bəzən belə deyirlər ki, aktyor, yaxud aktrisa tamaşaçını darıxmağa qoymamalıdır. Amma bu gün tamaşaçı sanki darıxır…
– Tamaşaçının darıxmasına səbəb səhnədə gördükləri və istedadsızlardır. Əgər mədəniyyət adamı aktyor məktəbi keçibsə, o artıq davranışını bilir. O, səhnədə obrazını elə oynayır ki, tamaşaçı darıxmır. Mən tamaşaçını qınamıram. Əgər o, tamaşada darıxırsa, yaxud tamaşanı bəyənmirsə, ya aktyor, ya da məhz o, yanlış ünvandadırlar. Ümumiyyətlə, tamaşaçının nəyi sevdiyini bilmək lazımdır. Amma qətiyyən tamaşaçı zövqünün arxasınca getmək olmaz. Əgər sənətkar səhnəyə çıxıb tamaşaçını darıxdırırsa, onda o gedib başqa bir işlə məşğul olsun. Yəni səhnəni məşğul etməsin. Çünki istedadlar var ki, onların yerini tutub.
– Sizcə, teatr və kino sahəsində hansısa dəyişikliklərə ehtiyac var? Varsa, nədən başlanılmalıdır?
– Onu deyim ki, teatr sahəsi kino sahəsindən qat-qat fəaldır. Ona görə ki, teatrda aktyor aparatsız, texnikasız cəmi bir metrlik yerdə şir öldürməlidir (gülür). Dəyişikliyi isə aktyor yox, rejissor etməlidir. Əvvəllər rəhmətlik Rüstəm İbrahimbəyovun xüsusi kursu var idi. O, rejissorlar yetişdirirdi, həm nəzəri, həm praktiki baxımdan hər şeyi başa salırdı. Bu gün kinonun dirçəlməsinə kömək etmək lazımdır. Mən indi bilmirəm ki, kinonu ürək rahatlığı ilə kimə etibar edə bilərəm. Repertuarda dəyişiklik olmalıdır. Elə bundan başlamaq olar. Tamaşaçılar ətrafda baş verən problemlərə bir növ səndən cavab almaq istəyirlər. Mənim “Azərbaycanfilm” kinostudiyası haqqında çox böyük arzularım, ümidlərim var. Çünki bu qala əvvəllər olub. Çöküş yaşanmasın deyə rejissorlar yetişməlidir.
– Afaq xanım, müsahibələrinizin birində heç bir xarici ölkədə incəsənət adamlarına Azərbaycandakı qədər qayğı göstərilmədiyini demisiniz. Ancaq bəzi incəsənət adamları isə diqqət və qayğıdan kənar qaldıqlarını iddia edirlər. Buna səbəb nədir?
– Xaricdə aktyor hansısa filmdə rol alırsa, bu, xüsusən baş roldursa, həmin aktyora böyük məbləğdə vəsait verilir. Aktyor bütün ağır rollara dublyorsuz, kaskadyorsuz çəkilirsə və buna görə kifayət qədər artıq pul alırsa, bu, təbii ki, aktyoru yaşadır, üstəlik həmin film şöhrət qazanırsa, bu, aktyorun yeni bir zirvəsi hesab edilir. Yəni onlar illərlə gözləmirlər. Baxırsan ki, onlar kiminsə illərlə gözlədiyini bir neçə aya, yaxud bir neçə günə əldə edirlər.
Hər elin bir adəti olduğu kimi, qərbdə də belə bir adət var. Təbii ki, qərbin özünəməxsus çox gözəl zövqü, çox gözəl aktyorları mövcuddur. Amma bizdə qayğı korifeylərə göstərilir. Bunun üçün Prezident mükafatı, Prezident təqaüdü, əmək pensiyaları və s. var. Bilirsiniz, bunlarla aktyor, sənət adamı çox xoşbəxt olur. Mən bir şeyi vurğulamaq istəyirəm ki, hər kəs öz yerini tanımalıdır.
Mən sadaladığım mükafatları istəyən aktyorlarda da günah görmürəm. Çünki bizim indi elə Xalq artistlərimiz var ki, mən şəxsən utanıram ki, o adam səhnədədir. İstər cəmiyyətdə özünü aparmağı, istər dünyagörüşü, istərsə də danışıq qabiliyyətindən adam xəcalət çəkir. Mən, doğrudan da, xəcalət çəkirəm və deyirəm ki, bəs bütün bunları istəyən ortayaşlı, yaxud yaşlılar neyləsinlər?! Belə adamları görüb onlar da istəyirlər. Düşünürlər ki, onda var, məndə niyə olmasın?! Aktyor yaşa dolduqca səhnədən getmək istəmir. İstəyir ki, o həmişə diqqət mərkəzində olsun.
– Əksər gənc aktyor və aktrisalar peşəkarlıqdan daha çox, ulduz olmağa qaçırlar. Əvvəllər də belə idi?
– Bilirsiniz, aktyor bu sənətə gələndə o artıq özünü ulduz görür. O bilir ki, nə vaxtsa ulduz olacaq, tamaşaçı onu sevəcək və onun arxasınca gedəcək. Bu hisslər bütün aktyorlarda var. Amma bir var, o şöhrəti dartıb gətirəsən, yalandan o şöhrətə bürünəsən, bir də var, o şöhrət özü gəlib səni tapa. O şöhrət isə insanın sadəcə əməyinin və işinin bəhrəsi olur. Telefon zəngləri, əmi, dayı, xala sözü ilə şöhrət olmur. Şöhrəti qazanmaq lazımdır. Onu isə yalnız tanrının sənə verdiyi istedadla, bacarıqla qazanmalısan.
– Afaq Bəşirqızı heç peşmanlıq yaşayıbmı, təəssüfləndiyi məqam olubmu?
– Əgər adını çəkdiyiniz peşmanlıq, yaxud kədər, sevinc, hansısa nostalji hisslər leksikonda varsa, demək, insan da bu hissləri yaşayır. O cümlədən mən. Amma insan addım atmazdan əvvəl bir fikirləşməlidir. Bəzən insanın emosional məqamları olur və o, əsəblərini idarə edə bilmir. Amma insan sonrasını düşünməlidir. Həyatda hər şey olur və insanın başına hər iş gələ bilər. Heç kim deməsin ki, mən nədənsə peşman olmuram və nəyisə səhv etməmişəm. Çünki o, yalandır. İnsan onda həmin şəxsin hisslərinə də şübhə ilə yanaşır.
– Hələ də əvvəlki kimi yaratmaq, müxtəlif rollarda oynamaq həvəsiniz var?
– Aktyor həyatı çox qəribədir. Bütün mərhələləri keçdikdən sonra artıq mənim yaş dövrümə gəlib çatırsan. Həmişə diqqət mərkəzində olmaq istəyirsən, çünki həmişə belə olub. Səni sevənlər yaxınlaşıb səni öpürlər, qucaqlayırlar, səni yenidən səhnədə görməyi arzu edirlər, yalandan da olsa, deyirlər ki, yox, maşallah, yaxşısınız və beləcə günlər keçir. Düşünürsən ki, görəsən, mən neçə yaşa çata biləcəm. Bəli, hər yaşın özünün ayrı sevinci, kədəri, qayğısı var. Amma məndən soruşursunuzsa, mən 67 yaşım olduğunu bilsəm də, özümdə hələ də gənc enerjisini, tamaşaçını ələ almaq gücünü, səhnədə oynamaq həvəsini hiss edirəm və buna görə də çox xoşbəxtəm.
