Niyə işıqforların lampaları qırmızı, sarı və yaşıldır?
Dünyanın bir çox yerində işıqforlar öz rəngləri ilə bizə eyni mesajı verir: Qırmızı dayanmaq, sarı yavaşlamaq, yaşıl isə davam etmək deməkdir. Bəs niyə bu üç rəng seçildi, başqa rənglər yox?
Yollarda hərəkətin artması səbəbindən ilk işıqforlar ABŞ-da quraşdırılıb. Yol qəzalarına görə şəhərlərdə nəqliyyatın hərəkətinə kömək etmək üçün yol qüllələri inşa ediblər. Qüllələrdə yerləşmiş zabitlər fit çalaraq, dayanmaq və getmək vaxtı gələndə nəqliyyatı xəbərdar etmək üçün qırmızı, yaşıl və sarı işıqları yandırırdılar.
Uilliam Potts 1920-ci ildə ilk üç rəngli, dörd tərəfli işıqforu icad etdi. Bu, avtomobillərin kəsişmələrdə təhlükəsiz qalmasını asanlaşdırdı. Bununla belə, bütün ölkə ərazisində bir sıra yol siqnalları və naxış sistemləri hələ də mövcud idi. Federal Avtomobil Yolları İdarəsi 1935-ci ildə bütün yol nişanları, səki nişanları və yol siqnalları üçün vahid standartları müəyyən etmək, eləcə də hər kəsdən qırmızı, sarı və yaşıl işıq rənglərindən istifadə etməyi tələb etmək üçün “Davamlı Trafik İdarəetmə Cihazları üçün Bələdçi” nəşr etdi.
İşıqfor üçün qırmızı, sarı və yaşıl rənglərin seçilməsinin bir neçə səbəbi var.
Qırmızı açıq bir seçimdir. Qırmızı rəng təhlükə və ya baş verən bir şey üçün xəbərdar olmaq deməkdir. Dayanacaq işarələrinin qırmızı olmasının səbəbi eynidir. Qırmızı bir şey insan gözünü daha çox cəlb edir.
Sürücülərə işığın bir neçə saniyə ərzində qırmızıya çevriləcəyi barədə xəbərdarlıq etmək üçün sarı işıqlar seçilib. Bu işıq haqqında maraqlı fakt ondan ibarətdir ki, sürət həddi daha yüksək olduqda sarı işıq daha uzun müddət yanır.
Yaşıl daha qısa dalğa uzunluğuna malikdir, bu da görməyi asanlaşdırır. Yaşıl seçilməzdən əvvəl ağdan istifadə olunurdu. Ancaq küçə lampaları ağ işıqlardan istifadə etdiyi üçün bu rəng asanlıqla qarışdırıla bilər. O vaxtdan bəri “davam etmək” üçün universal rəng yaşıldır.
Magistral yollarda ilk işıqfor 1868-ci ildə Londonda yalnız yaşıl və qırmızı rənglərlə istifadə edilib. Bu lampalar qazla işləyirdi və öz oxu ətrafında fırlana bilirdi.
Lakin bir ildən sonra bu işıqforlar partlayıb bir polis əməkdaşını yaraladıqdan sonra götürüldü. Zaman keçdikcə küçələrdə avtomobillərin sayı çoxaldıqca işıqfora ehtiyac da artdı.
1923-cü ildə həm də qaz maskasının ixtiraçısı olan Garret Morqan Amerikada ilk elektrik avtomatik lampanı patentləşdirdi. Lampa Klivlenddə yerləşdirilib. 1963-cü ildə ölümündən az əvvəl Morqan patentini “General Electric”ə 40 min dollara satdı.
Əvvəlcə dəmir yollarında olduğu kimi “T” şəklində olan işıqforlar yalnız yaşıl və qırmızı işıqlardan ibarət idisə, tezliklə sarı da əlavə olundu.
Qırmızı, sarı və yaşıl işıqların beynəlxalq istifadəsinin əsas səbəbi Yol İşarələri üzrə Vyana Konvensiyasıdır. Qəribədir ki, ABŞ və Yaponiya bu konvensiyanı imzalamadıqları üçün bu ölkələrdə sözügedən standartlardan kənarlaşmalar müşahidə olunur.
