“Human Rights Watch” Azərbaycandakı “işgəncə maşın”ı ilə bağlı hesabat yaydı

Hakimiyyətin son illər repressiyaları artırdığı bildirilir.

“Human Rights Watch” (HRW) beynəlxalq insan haqları təşkilatı yeni hesabatını açıqlayıb.

Bildirilir ki, Azərbaycan hökuməti 2024-cü ilin noyabrında COP29 konfransına ev sahibliyi etdiyi dövrdə belə ölkədə tənqidçilərə qarşı repressiyaları dayandırmayıb.

“Hakimiyyət konfransdan bir neçə ay əvvəl jurnalistlər, hüquq müdafiəçiləri və fəallar da daxil olmaqla onlarla şəxsi siyasi motivli ittihamlarla həbs edib. Söz, sərbəst toplaşma və təşkilatlanma azadlıqları hüquqlarına müdaxilə olunub, vətəndaş cəmiyyətini iflic edən qanunlar tətbiq edilib. Həbsxanalarda işgəncə və qaba davranış halları da ara verməyib”, – hesabatda deyilir.

Sənəddə ötən 2024-cü ilin fevral və sentyabr aylarında ölkədə keçirilən növbədənkənar prezident və parlament seçkilərinə də toxunulub.

Bildirilib ki, bu seçkilər azad və ədalətli seçki standartlarına cavab verməyib.

Təşkilat xatırladıb ki, Azərbaycan hökuməti əsas öhdəlikləri yerinə yetirmədiyindən ötən ilin yanvarında Avropa Şurası Parlament Assambleyası (AŞPA) ölkənin nümayəndə heyətinin mandatını ratifikasiya etməyib.

Təşkilatın hesabatında bildirilib ki, 2024-cü ildə də hakimiyyət orqanları siyasi müxaliflərə, jurnalistlərə və vətəndaş cəmiyyəti fəallarına qarşı yalan və əsassız ittihamlar irəli sürüb.

Xatırladılıb ki, ötən il hakimiyyət iki doktorantı – İkinci Qarabağ savaşının açıq tənqidçisi Bəhruz Səmədovu və Azərbaycandakı milli azlıqlarla, o cümlədən talışlarla bağlı araşdırma aparan tədqiqatçı İqbal Əbilovu “dövlətə xəyanət” ittihamları ilə həbsə atıb.

Sənəddə hökumət tənqidçiləri sırasında seçki müşahidəçi qrupunun rəhbəri Anar Məmmədlinin, keçmiş diplomat Emin İbrahimovun, iqtisadçı Fərid Mehralızadənin, müxalifət fəalı Tofiq Yaqublunun, parlament analizləri təqdim edən saytın təsisçisi (“meclis.info”) İmran Əliyevin və 2023-cü ildə İsveç tərəfindən sığınacaq müraciəti rədd edildikdən sonra deportasiya olunan onlayn tənqidçi Famil Xəlilovun həbslərinə də diqqət çəkilib, onların məhkəmə iclaslarınadək həbsdə saxlanıldığı vurğulanıb.

2023-cü ilin iyulunda “saxtakarlıq və ekstremizm” ittihamları ilə həbs edilmiş Qubad İbadoğlunun ötən ilin aprelində ev dustaqlığına buraxıldığı və hələ də ciddi polis nəzarətində qaldığı qeyd olunub.

Davam edən istintaqlar çərçivəsində hökumətin bir çox şəxsə səyahət qadağası tətbiq etdiyi də bildirilir. Belə şəxslərdən Bəhruz Səmədovla bağlı istintaqı müstəqil şəkildə araşdıran Cavidan Ağayevin və jurnalist Səməd Şıxının adları çəkilir.

Təşkilatın hesabatında 2024-cü ilin mayında Azərbaycan Prezidentinin əfv fərmanı imzaladığını, ancaq siyasi motivli ittihamlarla həbsdə olan heç bir şəxsin adının siyahıya daxil edilmədiyi vurğulayır.

Sənəddə 2023-cü ildə Söyüdlü kəndində baş vermiş etirazlara qatılan bir şəxsin narkotik maddə saxlaması ittihamı ilə cəzalandırıldığı faktı da yer alıb.

Hesabatda saxlanılanlarla kobud davranıldığı və onlara işgəncə verildiyi halların olduğu bildirilir. Polis tərəfindən zorakılığa, işgəncə və pis rəftara məruz qalmalarıyla bağlı Fazil Qasımovla İmran Əliyevin ifadələrinə diqqət çəkilib.

Sənəddə 20 il həbs cəzasına məhkum edilmiş dindar Taleh Bağırzadənin həbsxanada olduqca pis şəraitdə saxlanılmasına dair ifadəsi də qeyd olunub. Hesabatda xatırladılıb ki, Azərbaycan Avropa Şurasının İşgəncələrin və Qeyri-insani və ya Ləyaqəti Alçaldan Rəftar və Cəzaların Qarşısının Alınması Komitəsi (CPT) ilə əməkdaşlıqdan boyun qaçırıb.

Təşkilat rəsmi Bakının bu addımını kəskin tənqid edərək onu Avropa İşgəncələrin Qarşısının Alınması Konvensiyasının “əsaslı və misli görünməmiş pozuntusu” kimi qiymətləndirilib.

Hesabatın “Cinsi oriyentasiya və gender kimliyi” bölməsində Azərbaycanda LGBT üzvlərinin həm dövlət, həm də qeyri-dövlət subyektləri tərəfindən pis rəftara, şantaja, əsassız həbslərə və ayrıseçkiliyə məruz qaldığı qeyd olunub.

Media məlumatlarına dayanan sənəddə bildirilib ki, ayrı-seçkilik transgenderlərin mənzil və iş tapmaqda çətinlik çəkməsinə səbəb olur.

HRW bildirib ki, Azərbaycanda hökumətin vətəndaş cəmiyyətinə artan basqıları LGBT hüquqları təşkilatlarına da təsir göstərib. Nəticədə bu təşkilatların bir çoxu güvənlik səbəbi ilə fəaliyyətini məhdudlaşdırıb və ya tam dayandırıb.

Hesabatda vurğulanıb ki, LGBT üzvlərini hələ də polis hədəfə alır və hakimiyyət orqanları cəmiyyətin bu fərdlərinə qarşı basqı və ayrı-seçkilik hallarına reaksiya vermir.

Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin durumu builki hesabatda da yer alıb.

Bildirilib ki, yekun sülh sazişinə dair danışıqlar sürsə də, sərhəddəki gərginliklər ara-sıra toqquşmalara yol açıb.

“Azərbaycanın bəyan etdiyi öhdəliklərinə baxmayaraq, 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağı tərk etmiş etnik ermənilərin güvənli və ləyaqətli şəkildə geri qayıtmaq hüququnu təmin etmək və ya onların əmlak hüquqlarını bərpa etmək üçün ciddi addımlar atılmayıb”, – hesabatda belə qeyd də var.

Azərbaycan hökuməti, hələlik, sözügedən hesabata münasibət bildirməyib. Ancaq rəsmi Bakı, bir qayda olaraq, beynəlxalq insan haqları təşkilatlarının hesabatlarındakı tənqidləri qəbul etmir və bunları qərəzli adlandırır.

Hökumət vurğulayır ki, Azərbaycanda heç kəs siyasi baxışlarına görə təqib olunmur və buna görə də ölkədə siyasi məhbuslar yoxdur. Azərbaycan hökuməti hər zaman bəyan edir ki, ölkədə təməl insan haqlarına və azadlıqlarına hörmətlə yanaşılır. Prezident İlham Əliyev 2024-cü ilin sentyabrında etdiyi çıxışında sülh tərəfdarlarını və sülh təşəbbüslərində iştirak edən qeyri-hökumət qruplarını təhqir etdi.

Aprel ayında polis seçkilərin monitorinqi qrupunun rəhbəri Anar Məmmədlini saxta ittihamlarla həbs edib. Məmmədli COP29-dan əvvəl yaradılmış iqlim ədaləti üzrə yeni koalisiyanın qurucu üzvüdür. Səlahiyyətlilər, davam edən araşdırmalarda sorğu-sual etdikləri çoxsaylı şəxslərə də səyahət qadağası qoyub.

İşgəncə və pis rəftar…

2024-cü ildə məhkəmə proseslərində təfərrüatlı Fazil Qasımovun fiziki zorakılığı məhbuslarla işgəncə və pis rəftarın daha geniş modelinin simvolu idi. Azərbaycan hakimiyyəti akademik Qasımovu 2023-cü ilin avqustunda Türkiyədən deportasiya edildikdən dərhal sonra həbs edib.

O, məhkəmədə ifadəsində bildirib ki, Qubad İbadoğlunu ittiham etməyə məcbur etmək üçün polislər başını tualetə salıb və elektroşok veriblər. Birinci instansiya məhkəməsi Qasımovun İbadoğlu ilə bağlı verdiyi ittiham xarakterli ifadəsinin təzyiq altında məcbur edildiyini dediyi ifadəni qəbul edib.

 Sənəd hazırlanarkən Qasımov saxta valyuta saxtalaşdırma ittihamı ilə həbsdə və mühakimə olunurdu və 2024-cü ilin iyun ayından aclıq aksiyası keçirirdi. İmran Əliyev aprelin 19-da məhkəmədə həbsdə olan zaman deyib ki, polis onu “sənədlərə imza atmağa” məcbur etmək üçün həbs olunarkən elektrik cərəyanından istifadə edib.

Beş gün sonra İ.Əliyev apelyasiya məhkəməsində bildirib ki, polis onu aprelin 19-da keçirilən iclasdan geri qaytardıqdan sonra döyüb. Apelyasiya məhkəməsi onun məhkəməyəqədərki həbsini qüvvədə saxlayıb, Əliyev sənəd hazırlanarkən aclıq aksiyasında olub. 2024-cü ilin mayında 20 il həbs cəzası çəkən dini lider Taleh Bağırzadə hakimiyyəti həbsxanalarda son dərəcə pis şəraitdə, o cümlədən xroniki su çatışmazlığında ittiham edib.

2024-cü ilin iyulunda “AbzasMedia” platformanın həbsdə olan direktoru Ülvi Həsənlinin işgəncə iddiaları barədə ətraflı məlumat dərc edib. Həsənli 2024-cü ilin yanvar-iyul ayları arasında məhkəməsini gözləyən təcridxanada ən azı 58 işgəncə və ya pis rəftar faktını sənədləşdirib. Ailəsi hesab edir ki, başqa bir məhbusun Həsənliyə qarşı zorakılığı və dəfələrlə zorakılıqla hədələməsi onun ifşa olunmasına görə hakimiyyətin sifarişi ilə olub.

Sənəddə “Tərtər işi” ilə bağlı məqamlar da yer alıb.

2024-cü ilin iyun və oktyabr aylarında keçirilən məhkəmə proseslərindən sonra 9 hərbi qulluqçu 4 il 10 aydan 13 ilə qədər həbs cəzası alıb və bununla da 2017-ci ildə Tərtər rayonunda hərbi qulluqçulara işgəncə verməkdə ittiham olunan hərbçilərin ümumi sayı 18-ə çatıb. Onlar işgəncə və qeyri-insani rəftar, sağlamlığa ağır zərər vurma və vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə ittiham olunublar.

2024-cü ilin iyulunda Avropa Şurasının İşgəncənin və Qeyri-insani və ya ləyaqəti alçaldan rəftar və ya cəzanın qarşısının alınması üzrə Komitəsi (CPT) Azərbaycan hakimiyyətinin “CPT ilə əməkdaşlıqdan açıq şəkildə imtina etməsi” ilə bağlı bəyanat yayıb.

CPT bildirib ki, hakimiyyət orqanlarının komitə ilə davamlı əlaqədə olmaması CPT-ni təsis edən İşgəncələrin Qarşısının Alınması üzrə Avropa Konvensiyasının “əsaslı və görünməmiş pozuntusu” kimi qiymətləndirilib. Bu uğursuzluğu əsas gətirən komitə birtərəfli qaydada Azərbaycana 2022-ci il xüsusi səfəri ilə bağlı hesabatını dərc edib.

Hesabatda “ağır fiziki pis rəftar-işgəncə ilə bağlı çoxsaylı iddialar” əsasən etirafa məcbur etmək, məlumat vermək və ya “əlavə ittihamları qəbul etmək” üçün təsvir edilib.

Cinsi orientasiya və gender kimliyi

İllərdir ki, Azərbaycanda lezbiyan, gey, biseksual və transgender (LGBT) insanlar dövlət və qeyri-dövlət subyektləri tərəfindən qəddar rəftar, qəsb, özbaşına həbs və ayrı-seçkiliklə üzləşirlər.

Media hesabları göstərir ki, ayrı-seçkilik bəzi transgender insanları LGBT hüquqları qruplarına və qadın təşkilatlarına etibar etmək məcburiyyətində qalaraq, uyğun mənzil və iş tapmaqda çətinlik çəkir.

Hökumətin vətəndaş cəmiyyətinə qarşı artan repressiyaları, təhlükəsizlik səbəbi ilə işini dayandıran və ya tamamilə dayandıran LGBT hüquq təşkilatlarına da təsir edib.

Aprel ayında Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi Azərbaycanın 2017-ci ildə LGBT əleyhinə polis kampaniyasından təsirlənən 24 nəfərin şikayətini rədd edib, çünki hökumət hakimiyyət orqanlarının qeyri-müəyyən pozuntulara yol verdiyini və təzminat ödədiyini etiraf edib.

2017-ci il polis kampaniyası gey və ya biseksual olduğu güman edilən kişilərin, həmçinin transgender qadınların həbsləri, zorakılığı və işgəncələrini əhatə edirdi.

Ərizəçilər nəticədən narazı idilər, çünki hökumətin etirafında “pozuntuların xarakteri və miqyası ilə bağlı konkretlik yoxdur” və hökumət gələcək pozuntuları araşdırmaq və ya başqa yolla qarşısını almaq öhdəliyi götürməyib. Onlar qeyd ediblər ki, LGBT-lər polisin hədəfində olmaqda davam edir və hakimiyyət hələ də onlara qarşı təzyiq və ayrı-seçkiliyə reaksiya vermir.

2024-cü ilin mayında Prezidentin əfv fərmanına siyasi motivli olduğuna inanılan ittihamlarla cəza çəkən heç bir şəxs daxil deyildi.

İfadə və media azadlığı

Sənəddə Azərbaycanda söz və media azadlığının durumu da əksini tapıb. Bildirilib ki, 2023-cü ilin noyabrından başlayaraq hakimiyyət ən azı üç müstəqil media platformasını, “AbzasMedia”, “Toplum TV” və “Kanal13”ü hədəfə alıb, onların müxbirlərini və digər əməkdaşlarını saxta qaçaqmalçılıq ittihamı ilə həbs edib.

Ən azı 12 media işçisi və bu qurumlarla əlaqəsi olan digər şəxslər, o cümlədən reportyorlar Ülvi Həsənli, Sevinc Abbasova (Vaqifqızı), Hafiz Babalı, Nərgiz Absalamova, Məhəmməd Kekalov, Elnarə Qasımova, Şamo Eminov, Müşviq Cabbarov, Əli Zeynalov və Əziz Orucov həbsdədir.

2024-cü ilin avqustunda hakimiyyət “AbzasMedia” jurnalistləri və Mehrəlizadəyə qarşı vergidən yayınma, sənədlərin saxtalaşdırılması və çirkli pulların yuyulması kimi əlavə cinayət ittihamları irəli sürüb və hazırda istintaq təcridxanasındadır.

Mart ayında, prezident seçkilərindən az sonra polis “Toplum TV”-nin ofisinə basqın edərək, onların bütün avadanlığını müsadirə edib və ofisi möhürləyib.

 “Toplum TV” ilə əməkdaşlıq edən 5 vətəndaş, jurnalist və siyasi fəal həbs edilib.

Bunlar Akif Qurbanov, Ruslan İzzətli, İlkin Əmrahov, Ramil Babayev və Ələsgər Məmmədlidir.

2024-cü ilin avqustunda məhkəmə 2023-cü ildə Söyüdlüdəki ekoloji etiraz aksiyalarında iştirak edən şəxsə saxta narkotik saxlamaq ittihamı ilə hökm çıxarıb.

Həmin şəxs etirazlar zamanı yığılan plakatları çap etdirmişdi. (Meydan.tv)

Tacxeber.com